چک ولو یا شیر یک طرفه یکی از انواع شیر در سیستم پایپینگ است. تا زمانی که فشار جریان در خط لوله ثابت باشد، جریان بدون مانع در یک جهت حرکت می کند. در صورت ایجاد جریان بازگشتی چک ولو بسته می شود و سیستم را در برابر جریان معکوس محافظت می کند.

چک ولو چیست؟

شیری که برای جلوگیری از جریان برگشتی در سیستم های پایپینگ استفاده می شود، به عنوان چک ولو یا شیر یک طرفه شناخته می شود. همچنین به عنوان شیر غیر برگشتی (non-return valve) یا NRV نیز شناخته می شود. شیوه کار شیر یک طرفه به این گونه است که فشار سیالی که از خط لوله عبور می کند، شیر را باز می کند، در حالی که هرگونه جریان برگشتی، شیر را می بندد.

بدین ترتیب اجازه می دهد تا جریان کامل بدون مانعی برقرار شود و با کاهش فشار به طور خودکار جریان قطع شود. عملکرد دقیق شیر بسته به مکانیسم انواع چک ولو متفاوت خواهد بود.

 

 

نحوه عملکرد چک ولو

نصب شیرهای یکطرفه در خطوط جریان اتفاقی که می‌افتد این است که امکان برقراری جریان تنها در یک جهت خط لوله امکان‌پذیر خواهد شد. به همین خاطر در موقع نصب باید شیر را به همان جهتی که مورد نظر فرآیند است نصب کرد. نحوه عملکرد چک ولو به اینگونه است که شیر به وسیله یک درپوش لولایی یا توپی مسدود شده است. حرکت سیال در مسیر دو روز با فشار ایجاد شده می‌تواند این در هوش یا توپ را منحرف کرده و جریان را برقرار کند. حال اگر فشار سیال پشت شیر بیشتر از فشار سیال در حال حرکت باشد باید برگشت جریان اتفاق بیفتد ولی به خاطر استفاده از این نقطه درپوش(یا توپی) به جای خود بازگشت جریان سیال قطع میشود. شیرهای یکطرفه به صورت دستی یا با سیستم های کنترلی قابل تنظیم نیستند. این شیرها به صورت خودکار و با توجه به فشار سیال باز و یا بسته می شوند.

مشخصات فولاد ASTM A105

فولاد ASTM A105 متداول ترین گرید فولاد کربنی ست که برای ساخت اجزای لوله کشی مانند فلنج و فیتینگ لوله های قطر کوچک به کار برده می شود. این نوع فولاد کربنی برای کار در سیستم های با دمای محیط و دمای بالا مناسب است.

 

اجزای شیمیایی ASTM A105

درصد عناصر موجود در فولاد A105 در جدول زیر آورده شده است.

عنصر	درصد %
کربن	حداکثر 0.35
منگنز	0.6-1.05
فسفر	حداکثر 0.035
گوگرد	حداکثر 0.04
سیلیسیم	0.1-0.35
مس	حداکثر 0.4
نیکل	حداکثر 0.4
کروم	حداکثر 0.3
مولیبدیوم	حداکثر 0.12
وانادیوم	حداکثر 0.08
نیوبیوم (کلمبیوم)	حداکثر 0.02

• مجموع مقدار مس، نیکل، کروم، مولیبدیوم و وانادیوم نباید از 1 درصد بیشتر شود.
• مجموع مقدار کروم و مولیبدیوم نباید از 0.32 درصد بیشتر شود.

ویژگی های مکانیکی فولاد ASTM A105

برای سنجش میزان استحکام و چکش خواری ماده، تست تنش و سختی بر روی نمونه هایی که در طول عملیات حرارتی از محصول نهایی جدا شده اند اجرا می شود. 

مقدار قابل قبول نتایج تست های مکانیکی به صورت زیر می باشد. 

سختی	حداقل کاهش سطح	حداقل کاهش طول	حداقل مقاومت تسلیم		حداقل استحکام کشش
HB	%	%	Ksi	MPa	Ksi	MPa
137-187	30	22	36	250	70	485